Zeefdrukken, sterker dan ooit

Zeefdrukken is een drukproces waarbij een zeef van fijn gaas wordt gebruikt om inkt over te brengen op een ondergrond, zoals papier, stof of plastic. Hoewel gaas van de polyestervezel in veel bedrijven vrij algemeen wordt gebruikt, is zijdemat op grotere schaal toegepast. Daarom staat het nog steeds bekend als “zeefdrukken”.

Sommige historici herleiden de drukmethode tot middeleeuws Azië. Dit komt door de stencilmethode van drukken waarbij een ontwerp wordt opgelegd op een zeef met lege gebieden die zijn bedekt met een ondoordringbare substantie. De inkt wordt dan door de mazen van de zeef geperst door de zeef tegen het substraat te drukken. Tijdens de Chinese Song-dynastie (960-1279 na Chr.) werd een soortgelijk proces voor het eerst vastgelegd, waarna het aan het eind van de vijftiende eeuw door missionarissen en reizigers naar Europa werd gebracht.

De methode werd in het begin niet zo vaak gebruikt in Europa omdat er geen fijne zeefdrukken beschikbaar waren. Het ontbrak Europa ook aan winstgevende marktniches. Maar sjabloongebaseerde schildermethoden zijn in veel landen over de hele wereld gebruikt voor kunstwerken en belettering.

Modern zeefdrukken begon in de jaren 1900 toen verschillende drukkers begonnen te experimenteren met foto-actieve chemicaliën om sjablonen op de zeef te maken. De methode werd gebruikt door kunstenaars en handwerkslieden om originele kunst te reproduceren en te creëren. In de jaren 1930 bedacht de National Serigraph Society in New York de term “zeefdruk” om de artistieke toepassing van zeefdrukken te onderscheiden van het industriële gebruik van het proces.

Terwijl zeefdruktechnologie op grote schaal werd gebruikt in de VS om flyers en posters te produceren, evenals militaire uitrusting zoals camouflagenetten die werden gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. In het begin van de jaren 1950 verscheen het moderne zeefdrukken in Europa. Zeefdrukken werd algemeen erkend toen kunstenaars als Roy Liechtenstein en Andy Warhol de methode in de vroege jaren 1960 begonnen te gebruiken.

Michel Caza, meesterzeefdrukker en een van de oprichters van FESPA, werkte samen met Warhol en andere beroemde kunstenaars zoals Hundertwasser en Dali.

In de jaren 1980 werd zeefdruk gebruikt voor de productie van sportkleding en andere consumptiegoederen. In de jaren 1990 werd zeefdruk gebruikt voor de productie van T-shirts, kleding en een breed scala aan standaard printtoepassingen zoals stickers, borden en displays, ballonnen en opblaasbare producten.

Vanaf 1995 kwamen de eerste grootformaatprinters op de markt. Dit had al snel een impact op bepaalde segmenten die voorheen alleen met zeefdruk bediend werden. Toepassingen op vellen en rollen substraten met kleinere oplages werden gemakkelijker bedrukt omdat ze een veel snellere doorlooptijd hebben.

Ook al was de kwaliteit van digitaal printen in het begin niet helemaal vergelijkbaar met zeefdrukken, met de introductie van flatbed digitaal printen met UV-uithardende inkten verdween het printvolume van zeefdrukken.

Tegenwoordig vullen zeefdrukken en digitaal printen elkaar vaak aan voor veel grafische toepassingen en het bedrukken van kleding. Steeds vaker zijn witte onderdruk, speciale lak en neonontwerpen een combinatie van beide technologieën.

Hoewel dergelijke toepassingen ook volledig digitaal geprint zouden kunnen worden, is het meestal goedkoper en efficiënter om bestaande zeefdrukapparatuur te gebruiken voor bepaalde aspecten van de taak. Digitale druktechnologie wordt het meest gebruikt.

Zeefdrukken wordt al tientallen jaren gebruikt voor speciale toepassingen in verschillende industrieën. Enkele daarvan zijn coaten, primen en het aanbrengen van een breed scala aan vloeistoffen. Terwijl moderne inkjetprintkoppen de snelheid en veelzijdigheid van industrieel printen aanzienlijk hebben ingehaald, heeft zeefdruktechnologie een onverwachte terugkeer gemaakt in bedrukte elektronica. Voorbeelden hiervan zijn printplaten, snelheidsmeters en printen voor medische toepassingen.

Nu hightech printtoepassingen een integraal onderdeel worden van geavanceerde industriële productie, verhuist zeefdruk in deze nichemarkt vaak van drukkerijen naar interne printoperaties in de industrie.