Επανεξέταση των επιχειρηματικών μοντέλων για την προστασία του περιβάλλοντος

Ένα μεγάλο ερώτημα για σήμερα είναι, εξετάζοντας τις επιπτώσεις που είχαν, λειτουργούν τα σημερινά επιχειρηματικά και οικονομικά μας μοντέλα; Εξισορροπούν οι “μηχανισμοί της αγοράς” τη ζήτηση και προστατεύουν τον πλανήτη και όλες τις υπηρεσίες και τους πόρους του;

Φαίνεται πως όχι, με την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση να δημιουργούν χάος σε πολλά μέρη, την απώλεια της βιοποικιλότητας να αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς και την εξάντληση των φυσικών πόρων να είναι οδυνηρή. Τα οικονομικά που “διαχέονται προς τα κάτω” διαχέονται πράγματι προς τα κάτω; Το χάσμα μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων διευρύνεται χρόνο με το χρόνο, οπότε και πάλι, φαίνεται πως όχι. Και η πρόοδος όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ΣΒΑ) είναι οδυνηρά αργή. Είναι ορθολογικό να επιδιώκουμε την ατελείωτη ανάπτυξη, την συνεχή αύξηση του ΑΕΠ, σε έναν κόσμο με πεπερασμένους πόρους;

Πολλοί άνθρωποι και ομάδες που ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα, συμπεριλαμβανομένων αρκετών οικονομολόγων, πιστεύουν το αντίθετο και έχουν αναπτυχθεί νέες προσεγγίσεις. Η πρώτη χρησιμοποιείται ως βάση για την πολιτική και τη νομοθεσία τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων τόπων, πόλεων και επιχειρήσεων, και η δεύτερη αρχίζει να μεταμορφώνει πόλεις, περιφέρειες, κοινότητες και αλλού ώστε να γίνουν πιο βιώσιμες και πιο δίκαιες.

Η κυκλική οικονομία είναι ίσως η πιο γνωστή, και οι ρίζες της έχουν μακρύ παρελθόν. Έννοιες όπως Cradle to Cradle, Performance Economy, Biomimicry, Industrial Ecology, Natural Capitalism, Blue Economy και Regenerative Design έχουν όλες επηρεάσει το έργο του Ellen MacArthur Foundation, ενός παγκόσμιου οργανισμού που ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο και του οποίου το έργο είναι να υποστηρίξει την κοινωνία να κινηθεί προς μια κυκλική οικονομία, αναγεννητική και αποκαταστατική. Ο ιστότοπός του είναι μια φανταστική πηγή μάθησης και ιδεών και αξίζει να τον επισκεφθείτε.

Μια τέτοια οικονομία δεν είναι “μόνο ανακύκλωση”, αλλά μια πλήρης αλλαγή στον τρόπο σκέψης, σχεδιασμού και εργασίας. Κάποιοι επιστρέφουν σε πολύ παλιά μοντέλα πληρωμής για μια υπηρεσία αντί για την αγορά αγαθών – όσοι από εσάς είστε αρκετά ηλικιωμένοι μπορεί να θυμάστε ότι νοικιάζατε τηλεοράσεις αντί να τις αγοράζετε, και ότι σας τις επισκεύαζαν όταν πήγαιναν στραβά. Οι νεότερες εκδοχές των αγαθών ως υπηρεσία το προσεγγίζουν αυτό με καινοτόμους τρόπους – από την πληρωμή ανά lux για φωτισμό αντί για την αγορά του συστήματος μέχρι την ενοικίαση βρεφικών ρούχων κατά τους πρώτους μήνες που μεγαλώνουν τόσο γρήγορα.

Ο στόχος της κυκλικής οικονομίας είναι να μην πηγαίνει τίποτα στα σκουπίδια, να μην δημιουργείται ρύπανση και να αναγεννώνται τα φυσικά συστήματα.

Απαιτεί από έναν κλάδο να είναι καινοτόμος στην προσέγγισή του – και οι εκτυπώσεις είναι ένας κλάδος με εκπληκτικό ιστορικό καινοτομίας. Απαιτεί επίσης, όπως όλα αυτά τα μοντέλα, συστημική σκέψη. Ο σχεδιασμός και οι προδιαγραφές πρέπει να εξετάζουν όχι μόνο τη φάση χρήσης του προϊόντος, αλλά και το από τι είναι κατασκευασμένο και πώς. Οι επιπτώσεις που έχουν τα υλικά που χρησιμοποιείτε, τόσο κατά την εξόρυξη ή τη συγκομιδή των συστατικών τους όσο και κατά την κατασκευή, συμπεριλαμβανομένων των αποβλήτων που δημιουργούνται, είναι εξίσου σημαντικές με τις επιπτώσεις της δικής σας παραγωγής. Το άλλο άκρο του κύκλου ζωής πρέπει να μελετηθεί: τι μπορούν να κάνουν τα καταστήματα με τα υλικά των σημείων πώλησης στη συνέχεια, για παράδειγμα, εάν δεν μπορούν να ανακατασκευαστούν για επαναχρησιμοποίηση, και πώς να συνεργαστείτε μαζί τους σε αυτό το θέμα. Πρόκειται για το σχεδιασμό των πραγμάτων έτσι ώστε να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, να χρησιμοποιούν ελάχιστες ποσότητες υλικών και να είναι απλή η ανακύκλωσή τους. Στο σύστημα εμπλέκεται ολόκληρη η αλυσίδα αξίας.

Επειδή η κυκλική σκέψη και παραγωγή πρέπει να ξεκινά από το στάδιο του σχεδιασμού, οι πολιτικές για την εκτεταμένη ευθύνη του παραγωγού (EPR), που αποσκοπούν στην προώθηση της κυκλικότητας, αναθέτουν την ευθύνη για τα αντικείμενα στο τέλος της ζωής τους στον “παραγωγό” – συνήθως τον ιδιοκτήτη της μάρκας (ή τον εισαγωγέα για τα εισαγόμενα αγαθά). Σε αυτό το σημείο βρίσκονται οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων. Για τους επικείμενους κανονισμούς EPR του Ηνωμένου Βασιλείου για τα απόβλητα συσκευασίας, η πρόθεση είναι ότι όχι μόνο θα μειωθούν οι όγκοι συσκευασίας, αλλά ότι τα διαμορφωμένα τέλη θα ενθαρρύνουν τον σχεδιασμό για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση.

Η Οικονομική του Ντόνατ, η οποία αναπτύχθηκε από την Kate Raworth, είναι πολύ ευρύτερη, καθώς αντιμετωπίζει όχι μόνο την υπέρβαση – το βαθμό στον οποίο χρησιμοποιούμε υπερβολικά τους πόρους και προσθέτουμε ρύπους πέρα από την αναγεννητική ικανότητα του πλανήτη – αλλά και το έλλειμμα για την κάλυψη των βασικών αναγκών των ανθρώπων. Εξ ου και το ντόνατ – όπως μπορείτε να δείτε, είναι ένα ντόνατ με δακτύλιο, και μέσα στον δακτύλιο βρίσκεται το ασφαλές μέρος. Η τρύπα στη μέση είναι εκεί που λείπουν οι άνθρωποι- η εξωτερική άκρη του ντόνατ είναι η γραμμή εντός της οποίας πρέπει να παραμείνουμε για να προστατεύσουμε τον πλανήτη μας. Πολλά από τα θέματα έχουν καλυφθεί σε προηγούμενα άρθρα σχετικά με τους ΣΒΑ του ΟΗΕ. Και πάλι, ο ιστότοπος προσφέρει άφθονη τροφή για σκέψη και έμπνευση.

Πολλά γράφονται για το πώς η μέτρηση της ευημερίας ενός πληθυσμού θα ήταν καλύτερο μέτρο από τη μέτρηση του ΑΕΠ, αλλά η ευημερία είναι ανέφικτη για όσους δεν ικανοποιούν τις βασικές τους ανάγκες. Η πρόκληση είναι πώς θα το αλλάξουμε αυτό. Και πάλι, η αλυσίδα αξίας σας παίζει ρόλο: ακόμη και όταν είστε δίκαιος εργοδότης, φροντίζοντας το προσωπικό σας, αν χρησιμοποιείτε προμηθευτές και εργολάβους με κακές ή άδικες πρακτικές απασχόλησης στην επιχείρησή τους ή στην αλυσίδα εφοδιασμού τους, η επιχείρησή σας είναι μέρος του προβλήματος- το ίδιο ισχύει για πολλές πτυχές της λειτουργίας μιας εταιρείας. Και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους υπάρχουν τόσα πολλά ερωτηματολόγια και έλεγχοι στην αλυσίδα εφοδιασμού που έρχονται στο δρόμο τόσων πολλών τυπογραφείων (και, φυσικά, άλλων). Μόνο με το να ρωτάς και να ελέγχεις, μπορείς να μάθεις – και οι οργανισμοί στην κορυφή της αλυσίδας ρωτούν, οπότε ρωτούν και οι αμέσως επόμενοι, και ούτω καθεξής προς τα κάτω. Και κάθε επιχείρηση στον κλάδο μας έχει να διαδραματίσει τον δικό της ρόλο στην ολοκλήρωση της αλυσίδας. Έτσι, το άλλο μεγάλο ερώτημα δεν είναι “κάνουμε τα πράγματα σωστά”, αλλά “κάνουμε τα σωστά πράγματα”.

Για περισσότερες πληροφορίες και περαιτέρω ανάγνωση σχετικά με το θέμα αυτό, παρακαλούμε βρείτε παρακάτω έναν κατάλογο με χρήσιμες πηγές και εργαλεία που μπορούν να εφαρμοστούν σε έννοιες της επιχείρησής σας.

Ίδρυμα Ellen MacArthur: https://www.ellenmacarthurfoundation.org
Doughnut Economics: https://doughnuteconomics.org
United National Sustainable Development Goals: https://www.un.org/sustainabledevelopment/