Γιατί πρέπει να διαχειριστούμε τους παγκόσμιους υδάτινους πόρους; Σύμφωνα με την περιβαλλοντολόγο Dr Debbie Chapman, η υγεία και η ευημερία μας εξαρτώνται από αυτό – και η ανταπόδοση είναι τεράστια.
Εδώ, ο Δρ Τσάπμαν εξηγεί τη σημασία της διαχείρισης των υδάτινων πόρων σε παγκόσμια κλίμακα.
Το νερό είναι μια από τις βασικές ανάγκες της ζωής μας. Πάντα ακούμε για το πόσο νερό πρέπει να πίνουμε καθημερινά, αλλά δεν ακούμε πολλά για την ποσότητα του νερού που σπαταλάμε, τη λειψυδρία ή για το πώς μπορούμε να μειώσουμε τη χρήση του.
Να ένα εντυπωσιακό στοιχείο. Μόνο το 1% του γλυκού νερού στον κόσμο είναι εύκολα προσβάσιμο. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλο τον κόσμο και είναι ευάλωτο στη μόλυνση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι η μακροχρόνια αντίληψη ότι το γλυκό νερό είναι ανανεώσιμος πόρος τίθεται πλέον σε κίνδυνο από τη συνεχιζόμενη επιδείνωση της ποιότητας του νερού, που οδηγεί στην υποβάθμιση των υδάτινων οικοσυστημάτων από τα οποία εξαρτάται η ανθρώπινη υγεία, τα μέσα διαβίωσης και η ανάπτυξη.
Η έλλειψη και η υποβάθμιση της ποιότητας του γλυκού νερού συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο επειγουσών περιβαλλοντικών προκλήσεων αυτού του αιώνα. Σύμφωνα με το UN Water, έναν διυπηρεσιακό μηχανισμό συντονισμού των Ηνωμένων Εθνών για όλα τα θέματα γλυκού νερού και αποχέτευσης, η Γη αντιμετωπίζει έλλειμμα 40 % στην παροχή νερού έως το 2030, εκτός αν βελτιώσουμε δραστικά τη διαχείρισή του.
Το περιβάλλον του ΟΗΕ και το Παγκόσμιο Σύστημα Παρακολούθησης του Περιβάλλοντος για το Νερό (GEMS/Water), μέσω των εταίρων και του προγράμματος εργασίας του, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες για την επίτευξη του στόχου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη στον τομέα του νερού (SDG 6). Πρωταρχικός στόχος του GEMS/Water είναι η ενθάρρυνση της παρακολούθησης και η διασφάλιση της συμβατότητας και της συγκρισιμότητας των δεδομένων ποιότητας των υδάτων για χρήση σε εθνικές, περιφερειακές και παγκόσμιες αξιολογήσεις.
Το ISOfocus είχε πρόσφατα την ευκαιρία να συνομιλήσει με την περιβαλλοντολόγο Δρ Debbie Chapman, η οποία συνδέεται με την GEMS/Water για πάνω από 30 χρόνια και είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο για το ρόλο της στην προώθηση της παρακολούθησης και αξιολόγησης της ποιότητας των υδάτων.
Ο Δρ Τσάπμαν δημιούργησε και είναι διευθυντής του Κέντρου Ανάπτυξης Ικανοτήτων για τα Νερά (GEMS/Water Capacity Development Centre) του UN Environment στο University College Cork στην Ιρλανδία, το οποίο παρέχει συμβουλές και κατάρτιση εμπειρογνωμόνων για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της ποιότητας των υδάτων παγκοσμίως.
Σε αυτή τη συνέντευξη στο ISOfocus, ο Δρ Τσάπμαν περιγράφει τις μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος στον τομέα του νερού και εξηγεί τους πρακτικούς τρόπους με τους οποίους τα πρότυπα ISO μπορούν να συμβάλουν στη διασφάλιση της βιώσιμης χρήσης των πόρων.
ISOfocus: Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις για το νερό;
Δρ Ντέμπι Τσάπμαν: Ως περιβαλλοντολόγος, ενδιαφέρομαι να διασφαλίσω ότι το υδάτινο περιβάλλον μπορεί να παρέχει, τώρα και στο μέλλον, τις υπηρεσίες από τις οποίες εξαρτώνται οι ανθρώπινοι πληθυσμοί, διατηρώντας παράλληλα το ίδιο το υδάτινο οικοσύστημα.
Ορισμένες από τις υπηρεσίες στις οποίες βασιζόμαστε περιλαμβάνουν το πόσιμο νερό, την αφομοίωση των λυμάτων, την αλιεία για τροφή, το νερό και τα θρεπτικά συστατικά για τη γεωργία και την αναψυχή. Πολλές από αυτές τις υπηρεσίες εξαρτώνται από ένα υγιές υδάτινο οικοσύστημα, κάτι που συχνά παραβλέπεται.
Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας, χρειάζονται νερό ως βασικό συστατικό των κυττάρων και των ιστών μας. Όχι μόνο χρειαζόμαστε αρκετό νερό για να διατηρήσουμε αυτά τα κύτταρα και τους ιστούς ενυδατωμένους, αλλά είναι σημαντικό το νερό να μην είναι μολυσμένο με ουσίες που μπορεί να είναι τοξικές, όπως τα μέταλλα ή οι χιλιάδες άλλες οργανικές και ανόργανες χημικές ουσίες που βρίσκουν το δρόμο τους στο υδάτινο περιβάλλον.
Η μόλυνση του νερού, ακόμη και σε χαμηλά επίπεδα, μπορεί να έχει ανεπαίσθητες επιπτώσεις στους υδρόβιους οργανισμούς, με αποτέλεσμα αλλαγές στα είδη και στις πυκνότητες των πληθυσμών, που τελικά σημαίνουν ότι το φυσικό οικοσύστημα γίνεται ανισόρροπο και ανθυγιεινό. Και ένα ανθυγιεινό οικοσύστημα δεν υποστηρίζει τις υπηρεσίες που χρειαζόμαστε.
Έτσι, κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη παγκόσμια πρόκληση για το νερό είναι να διασφαλίσουμε ότι η περιορισμένη ποσότητα γλυκού νερού που διαθέτουμε στη γη είναι καλής ποιότητας, δηλαδή ποιότητας που όχι μόνο να καλύπτει τις ανάγκες του αυξανόμενου ανθρώπινου πληθυσμού, αλλά και τις ανάγκες των υδάτινων οικοσυστημάτων.
Η εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας νερού δεν θα στηρίξει ένα βιώσιμο μέλλον, εάν το νερό αυτό δεν είναι επίσης επαρκούς ποιότητας. Η παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων είναι απαραίτητη για να διαπιστωθεί αν η ποιότητα πληροί τις απαιτήσεις για συγκεκριμένες χρήσεις ή αν επιδεινώνεται ή βελτιώνεται.
Η κατάλληλη διαχείριση των υδάτινων πόρων δεν μπορεί να γίνει χωρίς τις πληροφορίες που παράγονται από τα προγράμματα παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων. Το πρόγραμμα GEMS/Water των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον ενθαρρύνει την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων για πάνω από τέσσερις δεκαετίες με στόχο την ανταλλαγή των δεδομένων για τις αξιολογήσεις, τη διαχείριση και την ανάπτυξη πολιτικής.
Η δραστηριότητα αυτή έχει τώρα νέα ώθηση με την εισαγωγή του δείκτη 6.3.2 του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης για την ποιότητα των υδάτων του περιβάλλοντος. Ο δείκτης βασίζεται στα αποτελέσματα της παρακολούθησης σε ποτάμια, λίμνες και υπόγεια ύδατα σε κάθε χώρα.
Πώς μπορούν τα πρότυπα ISO να βοηθήσουν να ξεπεραστούν αυτές οι προκλήσεις;
Η παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων εξαρτάται από τη χρήση τεχνικών μεθόδων και καλά οργανωμένων εργαστηρίων. Η ανταλλαγή δεδομένων για την ποιότητα των υδάτων μεταξύ των περιφερειών και σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτεί τα δεδομένα να είναι συγκρίσιμα. Ένας τρόπος για να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα για την ποιότητα του νερού από πολλά εργαστήρια σε διάφορες χώρες είναι συγκρίσιμα είναι να ενθαρρυνθούν τα εργαστήρια που μοιράζονται τα δεδομένα να χρησιμοποιούν τυποποιημένες μεθόδους που έχουν δοκιμαστεί και ελεγχθεί.
Οι μέθοδοι που περιέχονται στα πρότυπα ISO είναι αξιόπιστες και αναγνωρισμένες σε παγκόσμιο επίπεδο και παρέχουν έναν μηχανισμό για τη διασφάλιση της συγκρισιμότητας των δεδομένων από διαφορετικές χώρες. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα προτύπων παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων, από τις τεχνικές πεδίου έως τις εργαστηριακές δοκιμές, έτσι ώστε κάθε πτυχή του προγράμματος παρακολούθησης να μπορεί να τυποποιηθεί και να συγκριθεί, ακόμη και για την παρακολούθηση σε παγκόσμια κλίμακα.
Με ποιους τρόπους μπορούν οι πρόσφατες προσπάθειες του ISO στον τομέα της αποχέτευσης να προσφέρουν προστιθέμενη αξία;
Η ανεπαρκής διαχείριση της αποχέτευσης συμβάλλει σημαντικά στην υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων παγκοσμίως. Η παροχή καθοδήγησης και προτύπων για την αποτελεσματική διαχείριση των συστημάτων αποχέτευσης θα εξασφαλίσει ότι η ρύπανση των υδάτινων οικοσυστημάτων με λύματα θα μειωθεί και η ποιότητα των υδάτων που δέχονται τα λύματα θα βελτιωθεί.
Αν μπορούσατε να κοιτάξετε στο μέλλον, πώς θα τα πάμε το 2030 όσον αφορά την επίτευξη του στόχου 6 της ΣΒΑ για τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων; Τι πρέπει να γίνει ακόμη;
Δυστυχώς, το 2030 θα έρθει πολύ σύντομα! Παρόλο που βλέπουμε ενδείξεις ενθουσιασμού για την εμπλοκή με τον νέο Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης για το νερό παγκοσμίως, πολλές χώρες ξεκινούν από χαμηλή βάση όσον αφορά τη διαχείριση των πηγών ρύπανσης και την παρακολούθηση των επιπτώσεων των πηγών αυτών στην ποιότητα του νερού.
Η ανάγκη διατήρησης της ποιότητας των υδάτων, ιδίως για την προστασία της ανθρώπινης υγείας, συνειδητοποιείται ολοένα και περισσότερο- το βασικό πρόβλημα είναι να πειστούν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι διαχειριστές των πόρων για τη σημασία της παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτινων σωμάτων και των υδάτινων οικοσυστημάτων.
Για τις χώρες που έχουν σήμερα πολύ μικρή δραστηριότητα παρακολούθησης ή δεν διαθέτουν πρόγραμμα παρακολούθησης σε εθνική κλίμακα, θα είναι δύσκολο να καθιερώσουν ένα πρόγραμμα και να συλλέξουν επαρκή δεδομένα για να καθοδηγήσουν τις στρατηγικές βελτίωσης της ποιότητας των υδάτων έως το 2030. Η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η ευαισθητοποίηση σε όλα τα επίπεδα, από την κοινότητα έως τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της προόδου προς την επίτευξη του SDG 6 και του δείκτη 6.3.2.